Γρηγόρης Θεοδωράκης: Για το Κράτος της επόμενης μέρας: Το στοίχημα και το χρέος της προοδευτικής κυβέρνησης

Δεν υπάρχει αμφιβολία: Στα 2,5 χρόνια της κυβέρνησης της ΝΔ έχει καταλυθεί κάθε έννοια στοιχειώδους και ορθολογικής κρατικής λειτουργίας.

Η τραγική διαχείριση της πρόσφατης κακοκαιρίας αποτελεί έναν ακόμη κρίκο στη μακρά αλυσίδα των επαναλαμβανόμενων αποτυχιών της παρούσας κυβέρνησης. Είχαν προηγηθεί οι παταγώδεις αποτυχίες στη διαχείριση της περσινής κακοκαιρίας (Μήδεια), στη διαχείριση των πυρκαγιών του καλοκαιριού και βέβαια στη συνολική διαχείριση της πανδημίας, η οποία δυστυχώς, κατατάσσει τη χώρα μας στις χειρότερες θέσεις της Ευρώπης.

 Θα ισχυριστεί κάποιος ότι απλώς αποδεικνύεται κάθε φορά αυτό που υποστήριζαν από την αρχή άνθρωποι με γνώση και εμπειρία στο χώρο της Δημόσιας Διοίκησης: Το «Επιτελικό Κράτος» δεν είναι παρά ένα «αδειανό πουκάμισο», ένας πρωτόγνωρος και ολοκληρωτικός προπαγανδιστικός μηχανισμός και ταυτόχρονα ένα θεσμικό κέλυφος χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο. Όμως, η πραγματικότητα είναι ότι η κυβέρνηση της ΝΔ με τις πολιτικές της έχει οδηγήσει συνολικά τον κρατικό μηχανισμό σε κατάρρευση. Η ιδιωτικοποίηση νευραλγικών υπηρεσιών του κράτους σε περιόδους κρίσεων, ο άκρατος κομματισμός και η αναξιοκρατία, η αδιαφανής διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, η απροκάλυπτη εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων, η διαρκής παράκαμψη και απαξίωση της δημόσιας διοίκησης αποτέλεσαν ένα εκρηκτικό μείγμα που αναπόφευκτα θα οδηγούσε στην πλήρη διάλυση του κρατικού μηχανισμού. Και οδήγησε.

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι η δημόσια διοίκηση δεν είχε διαχρονικές αδυναμίες και παθογένειες. Είναι γνωστές και ταλαιπωρούν διαχρονικά τους Έλληνες πολίτες. Έχουν κατά καιρούς απασχολήσει την κοινωνία, την επιστημονική κοινότητα, πλείστους διεθνείς θεσμούς και οργανισμούς. Όμως δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι η σημερινή κατάσταση δεν έχει πραγματικά προηγούμενο. Εικόνες όπως αυτές, με χιλιάδες οδηγούς εγκλωβισμένους επί σχεδόν 24 ώρες σε κεντρικούς οδικούς άξονες, με χιλιάδες νοικοκυριά στην Αττική να μένουν για μέρες χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, χωρίς να γνωρίζουν πότε θα επανασυνδεθούν με τον πολιτισμό και πότε θα εκφύγουν των κάθε είδους κινδύνων, με ασθενείς να μένουν στα νοσοκομεία χωρίς φαγητό παραπέμπουν σε τριτοκοσμικές συνθήκες και σίγουρα δεν έχουν καμία σχέση με μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα. Δεν υπάρχει αμφιβολία: Στα 2,5 χρόνια της κυβέρνησης της ΝΔ έχει καταλυθεί κάθε έννοια στοιχειώδους και ορθολογικής κρατικής λειτουργίας.

Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση της ΝΔ πρόσφερε και κάτι θετικό στη χώρα: Την πλήρη απονομιμοποίηση των ξεπερασμένων ιδεοληψιών της. Γιατί μαζί με την αποδόμηση των δικών της πολιτικών, καταρρέουν οι νεοφιλελεύθερες ψευδαισθήσεις και υπεραπλουστεύσεις: Όχι, το αόρατο χέρι της αγοράς δεν μπορεί να ρυθμίσει τα πάντα. Σε επίπεδο ιδεών η πραγματικότητα επέβαλε στην αχαλίνωτα νεοφιλελεύθερη Νέα Δημοκρατία μία οδυνηρή πολιτική και στρατηγική ήττα. Προφανώς το κράτος πρέπει να είναι αρωγός της οικονομικής δραστηριότητας και της υγιούς επιχειρηματικότητας. Προφανώς και το κράτος πρέπει να είναι δίπλα στους ανθρώπους της αγοράς. Την ίδια στιγμή όμως, πρέπει να είναι παρόν με ισχυρό ελεγκτικό και παρεμβατικό ρόλο ώστε να διασφαλίζει τον υγιή ανταγωνισμό, την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς προς όφελος της κοινωνίας και του δημοσίου συμφέροντος και ταυτόχρονα να εγγυάται την κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη.

Η επόμενη προοδευτική κυβέρνηση της χώρας έχει μπροστά της ένα τιτάνιο έργο. Η ανάταξη του δημόσιου τομέα δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Απαιτείται ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό σχέδιο πολιτικών και δράσεων σε όλο το φάσμα της κρατικής λειτουργίας. Είναι επιτακτική η ανάγκη για ένα πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστο τα ακόλουθα:

• Δημιουργία ισχυρών θεσμών που θα διασφαλίζουν τη θεσμική μνήμη και τη συνέχεια του Κράτους.
• Δημιουργία οριζόντιων συντονιστικών μηχανισμών σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης.
• Εκδημοκρατισμό και εκσυγχρονισμό της λειτουργίας των Σωμάτων Ασφαλείας.
• Σταθερή διασύνδεση με τα Πανεπιστημιακά και Ερευνητικά Ιδρύματα της Χώρας, ώστε να διασφαλίζονται η διαρκής εισροή νέας γνώσης και καινοτομίας στη Δημόσια Διοίκηση και οι αναγκαίες διορθώσεις στη λειτουργία της.
• Δημιουργία ισχυρών ελεγκτικών μηχανισμών.
• Άρση των επικαλύψεων και γενναία, αλλά μελετημένη, αποκέντρωση αρμοδιοτήτων.
• Ταυτόχρονη απλοποίηση και ψηφιοποίηση όλων των διοικητικών διαδικασιών ώστε να καταστούν πραγματικά βοήθημα του πολίτη και όχι μια νέα ψηφιακή γραφειοκρατία.
• Δημιουργία ενός σύγχρονου Μητρώου Διοικητικών Διαδικασιών.
• Δημιουργία ενός νέου Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας με σαφείς διατάξεις και ενίσχυση των δικαιωμάτων των πολιτών έναντι του Δημοσίου.
• Ουσιαστική ενίσχυση του Δημοσίου με νέο και εξειδικευμένο προσωπικό.
• Νέα, σύγχρονη και δημοκρατική πολιτική διοίκησης του ανθρώπινου δυναμικού και απόλυτη αξιοκρατία σε όλες τις διαδικασίες που αφορούν στην εξέλιξη και κινητικότητα του ανθρώπινου δυναμικού.
• Νέο μισθολόγιο που θα περιλαμβάνει οπωσδήποτε περικοπή των προκλητικών αμοιβών των διάφορων golden boys και αύξηση των αμοιβών ειδικοτήτων αυξημένης ευθύνης (π.χ. προσωπικό του ΕΣΥ).
• Πλήρη διαφάνεια της διοικητικής δράσης.
• Ουσιαστική αποτίμηση και αξιολόγηση του παραγόμενου διοικητικού έργου και δημιουργία θεσμών κοινωνικού ελέγχου και κοινωνικής λογοδοσίας.
• (Κυρίως) ουσιαστική ενίσχυση των κρίσιμων πυλώνων του Κοινωνικού Κράτους όπως η Υγεία, η Παιδεία και η Κοινωνική Προστασία.

Τα ανωτέρω δεν είναι καθόλου αυτονόητα. Είναι ένα μεθοδολογικό «checklist» για το αύριο και όχι ένα προεκλογικό ευχολόγιο. Πολύ περισσότερο όταν το έργο της επόμενης προοδευτικής διακυβέρνησης θα είναι για μια ακόμη φορά ναρκοθετημένο. Η επόμενη μέρα θα βρει τη χώρα με έλλειψη πόρων και υποδομών, με ένα δημόσιο τομέα υποστελεχωμένο και απαξιωμένο, με εκχωρημένες κρίσιμες λειτουργίες του σε ιδιώτες που αποσκοπούν στο δικό τους κέρδος και όχι στο δημόσιο συμφέρον. Για την ανατροπή αυτής της κατάστασης απαιτείται όραμα, στρατηγική σύλληψη της κατάστασης και των αλλαγών, συγκεκριμένο σχέδιο δράσης και κυρίως αποφασιστικότητα. Απαιτείται σύγκρουση με κατεστημένα συμφέροντα, παρωχημένες αντιλήψεις, εστίες διαφθοράς και παράκεντρα εξουσίας που απομυζούν το δημόσιο τομέα.

Η επιτυχία του προγράμματος της επόμενης προοδευτικής κυβέρνησης δεν αποτελεί στοίχημα μόνο για την ίδια. Ταυτίζεται με την ιστορική της πραγμάτωση και κυρίως αποτελεί στοίχημα για την προοπτική της χώρας και χρέος απέναντι στο μέλλον των επόμενων γενιών.

Ο Γρηγόρης Θεοδωράκης είναι πρώην Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης