Ο σημερινός Αστακός
Ο σημερινός Αστακός κατοικήθηκε και μεγάλωσε μετά την επανάσταση του 1821.
Πριν την απελευθέρωση ήταν ένας τόπος με αποθήκες και χρησίμευε ως αγκυροβόλιο που αναπτύχθηκε από την εποχή του Αλή πασά.
Το πρώτο μαγαζί στο λιμάνι γίνεται το 1704 από τον Γεράσιμο Ματσαβέλη, όπως αναφέρεται σε τουρκικό έγγραφο που βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του κράτους. Οι πρώτοι οικιστές του είναι κάτοικοι του γειτονικού Μεσαιωνικού Δραγαμέστου και των άλλων χωριών της ενδοχώρας του Ξηρομέρου. Επίσης αργότερα εγκαθίστανται Κεφαλλονίτες, Θιακοί, άλλοι νησιώτες, Κατσάνοι από την Ήπειρο και στα μέσα του περασμένου αιώνα μερικές οικογένειες γύφτων που σήμερα έχουν αφομοιωθεί τελείως με τον άλλο πληθυσμό.
Ο οικισμός αναπτύσσεται γρήγορα και γίνεται το εμπορικό κέντρο κι ο διαμετακομιστικός σταθμός για όλη την ενδοχώρα αλλά και άλλων απομακρυσμένων περιοχών χάρη στις ευκολίες που παρέχει το λιμάνι του και οι γειτονικοί όρμοι Άγ. Παντελεήμονας και Πλατυγιάλι. Το πολύτιμο τότε βελανίδι, η σταφίδα, τα καπνά, τα ζώα, κυρίως γουρούνια και γιδοπρόβατα, δίνουν ζωή και κίνηση στο λιμάνι και συσσωρεύουν πλούτο στους εμπόρους. Στην περιοχή, που ήταν γνωστή ως «Σκάλωμα Δραγαμέστου» μέχρι το 1830, εκτός από τις μεγάλες αποθήκες, υπήρχε κι ένα κατάστημα για την εξυπηρέτηση των αναγκών των εργατών και των ναυτικών.
Το 1833 με τη διοικητική οργάνωση του ελληνικού κράτους συστάθηκε ο Νομός Αιτωλίας και Ακαρνανίας και πρωτεύουσα της επαρχίας Ακαρνανίας έγινε το Δραγαμέστο. Το 1836 συστάθηκε ο Δήμος Αστακού. Ολόκληρη η επαρχία Βόνιτσας και Ξηρομέρου χωρίστηκε σε οκτώ Δήμους (ΦΕΚ 2/1837 Παράρτημα). Ο Δήμος Αστακού τότε είχε έδρα το Δραγαμέστο και περιλάμβανε τα χωριά Δραγαμέστο, Βασιλόπουλο και Βλυζιανά. Ο Αστακός στο μεταξύ μεγάλωνε κι αναφέρεται για πρώτη φορά ως ξεχωριστός οικισμός το 1840. Τη χρονιά αυτή έγινε η αναδιάρθρωση των δήμων της χώρας (Β.Δ. 27/11/1840) κι ο Αστακός έγινε έδρα του δήμου Αστακού, που ήταν δήμος Β΄ τάξης. Στο νέο Δήμο προστέθηκαν και χωριά από τον διαλυμένο Δήμο Μαραθίας. Στη νέα σύνθεσή του ο Δήμος περιλαμβάνει τα χωριά: Αστακός, Δραγαμέστο, Βασιλόπουλο, Βλυζιανά, Χρυσοβίτσα, Μαχαιράς, Σκουρτού, Ρούστα και Πρόδρομος, τους οικισμούς: Μανωλόπουλο, Αγράμπελα, Στουρνάρι, Γαλιτσά, Άγιος Παντελεήμονας και Μάνινα Βλυζιανών καθώς και τις διαλυμένες μονές: Προφήτη Ηλία, Αγίου Δημητρίου, Ταξιαρχών και Κοίμησης της Θεοτόκου. Από την αρχή της ίδρυσής του ο Δήμος Αστακού είχε Ειρηνοδικείο, Λιμενική Υπηρεσία, Οικονομική Εφορία, Δημόσιο Ταμείο και Τελωνειακή Υπηρεσία. Επί Γεωργίου Α΄, αναφέρονται ως οικισμοί του Δήμου, εκτός από τους παραπάνω, η Μάνινα ή Καλέντζι, η Γουριώτισσα, όπως είχε μετονομαστεί πια η Γαλιτσά, ο διαλυμένος οικισμός του Αγίου Παντελεήμονα και η διαλυμένη μονή του Αγίου Αθανασίου.
Στον Αστακό υπήρχε από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του Ελληνικό σχολείο, όπου σπούδαζαν οι νέοι του Δήμου. Το Σχολείο το σχολικό έτος 1889-1890 είχε 52 μαθητές. Το ίδιο έτος λειτουργούσαν στον Αστακό σχολεία αρρένων και θηλέων με 69 και 37 μαθητές και μαθήτριες, αντίστοιχα. Μετά από χρόνια ένας μεγάλος ευεργέτης της κωμόπολης, ο Γυμνασιάρχης Γεώργιος Ν. Καραμούζης διέθεσε τα χρήματα για την ανέγερση ενός θαυμάσιου κτιρίου, του Γυμνασίου Αστακού, που φέρει και το όνομά του: «Καραμούζειο Γυμνάσιο Αστακού».
Ο Αστακός μεγάλωνε συνεχώς κι έμεινε έδρα του δήμου μέχρι το 1912, όπου αναδιοργανώθηκε η διοίκηση του κράτους και ιδρύθηκαν αυτόνομες κοινότητες. Η Κοινότητα Αστακού αναγνωρίστηκε με το Β.Δ. της 31/8/1912 (ΦΕΚ 261, τεύχος Α΄/1912). Σ’ αυτήν υπαγόταν μέχρι το 1928 κι ο οικισμός Μάνινα Βλυζιανών ή Καλέντζι, που αργότερα (το 1928) μετονομάστηκε σε Στρογγυλοβούνι και στη συνέχεια (το 1931) αποσπάστηκε από τον Αστακό και αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα. Στην Κοινότητα του Αστακού υπάγεται κι ο οικισμός Βαλτί. Προεπαναστατικά αναφέρεται παλαιός μικρός οικισμός με το όνομα Σπαρτιάς που ήταν η πατρίδα του αγωνιστή του 1821 Κων/νου Πολυμέρη ή Καβλίτζου.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα ο Αστακός λειτουργεί ως εμπορικό, διοικητικό και επικοινωνιακό κέντρο, κάτι που τον διαφοροποιεί από τ’ άλλα αστικά κέντρα της Αιτωλοακαρνανίας. Συγκεντρώνει το ενδιαφέρον της ενδοχώρας του Ξηρομέρου και εμπορικών κέντρων-λιμανιών, τόσο της Ελλάδας, όσο και της Ευρώπης. Στην μικρή πόλη σχηματίζεται ένας πυρήνας, όχι μικροαστικής, αλλά αστικής τάξης, κάτι σπάνιο για την ελληνική επαρχία. Οι ξένοι, που εγκαθίστανται στον αναπτυσσόμενο Αστακό, παίρνουν το κάθε λογής εμπόριο στα χέρια τους. Ξεχωρίζουν οι Κατσάνοι κι οι Κεφαλλονίτες, ενώ οι Ξηρομερίτες, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, παραμένουν πιστοί στις πατροπαράδοτες ασχολίες, του γεωργού και του κτηνοτρόφου. Συγκεντρώνονται στον νεόδμητο Αστακό πολλοί έμποροι από τα μεγάλα χωριά της ενδοχώρας του Ξηρομέρου κι επιδίδονται κυρίως στο εμπόριο (Μαγγίνας, Μάτζαρης, Γεροθανάσης, Καρούσος κ.ά.). Έτσι έχουμε γρήγορα την εισαγωγή στην πόλη των καπιταλιστικών όρων παραγωγής και την προσπάθεια εξόδου της κοινωνίας από την κλειστή αγροτική οικονομία.
Σημαντική ήταν και η παρουσία εμπόρων και παραγόντων χρηματιστών από την πόλη της Πάτρας, διά μέσου της οποίας γίνεται η διασύνδεση του Αστακού με το κύκλωμα της αγοράς.
Οι ντόπιοι κεφαλαιούχοι μετατρέπονται σε διαμεσολαβητές κυρίως του βελανιδιού και της ναυπηγήσιμης και οικοδομικής ξυλείας. Σημαντική δράση αναπτύσσουν και έμποροι από άλλες περιοχές που σιγά-σιγά μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους στην πόλη του Αστακού.
Μεγάλος είναι ο αριθμός των εμπόρων και των ναυτικών από τα Επτάνησα και των τεχνητών από την Ήπειρο που συμμετέχουν στο κοινωνικό οικονομικό γίγνεσθαι της πόλης. Τα λιμάνια του Αστακού και του Πλατυγιαλιού αναπτύσσουν εμπορικές συνδιαλλαγές με πολλούς εμπορικούς οίκους του εξωτερικού, οι οποίοι έχουν εκπροσώπους στην περιοχή. Ιδιαίτερα το λιμάνι του Πλατυγιαλιού τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί ως ένα από τα σπουδαιότερα διακομιστικά κέντρα της Δυτικής Ελλάδας με διεθνή εμβέλεια.
Από νωρίς στον Αστακό δημιουργήθηκε τελωνείο και τελωνειακό φυλάκιο στον Άγιο Παντελεήμονα, αλλά και λιμενικός σταθμός. Με την μεγάλη οικονομική άνθιση άρχισε να χτίζεται μια όμορφη πόλη από αρχοντικά με ωραίες διακοσμήσεις, ωραίους κήπους και αυλόπορτες, εκκλησίες με ωραίες εικονογραφήσεις και μεγάλα εμπορικά καταστήματα. Για τα θαυμάσια νεοκλασσικά σπίτια που χτίστηκαν (όπως Κλοζωρή, Πόρτολου κ.ά.), δεν είναι υπερβολή να χαρακτηριστούν από τα καλύτερα της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Αρκεί να σημειωθεί ότι αρχιτεκτονικά μέλη του αρχοντικού Κλοζωρή μεταφέρθηκαν από την Τεργέστη, Ιταλοί ζωγράφοι-διακοσμητές φιλοτέχνησαν τους διάκοσμους των οροφών και με πλακάκια Κιουτάχειας ήταν στρωμένες οι ποδιές των παραθύρων και στους βοηθητικούς ακόμα χώρους. Να σημειωθεί ότι το αρχοντικό του Νικήτα, 19 ιδιόκτητα κτίρια και το κτίριο της κοινοτικής βιβλιοθήκης του Αστακού έχουν κηρυχθεί διατηρητέα και περιλαμβάνονται στον κατάλογο των διατηρητέων οικιστικών συνόλων του Ν. Αιτωλ/νίας. Έτσι ο Αστακός αναπτύχθηκε οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά και υπήρξε γενέτειρα πολλών επιφανών ανδρών που διακρίθηκαν σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής της σύγχρονης Ελλάδας (καθηγητές, γιατρούς, δημοσιογράφους) και ορισμένοι διέπρεψαν και στην πολιτική εκλεγόμενοι πολλές φορές βουλευτές, όπως οι: Τάτσης Μαγγίνας (Υπουργός, Σύμβουλος Επικρατείας, Γερουσιαστής), Γεώργιος Μαγγίνας (πρώτος δήμαρχος Αστακού), Νίκος Τσέλιος ή Δραγαμεστινός (πρόεδρος Επαρχιακού Συμβουλίου Ξηρομέρου από το 1843 έως το 1848, δήμαρχος Αστακού από το 1845 μέχρι το 1853 και βουλευτής Ξηρομέρου από το 1852 μέχρι το 1859), Γεράσιμος Τσέλιος (1885, 1935), Βασίλης Τσέλιος – Γεροδήμος (1944) με καταγωγή όλοι τους από το Δραγαμέστο, Παντελής Καρασεβδάς (1910, 1915, 1923, 1928, 1932), Γεώργιος Γεροθανάσης (10 χρόνια δήμαρχος Αστακού και 15 χρόνια αιρετός βουλευτής Ξηρομέρου), Φώτιος Γεροθανάσης (1951, 1961), Βασίλειος Μαγγίνας (1993, 1996, 2004), που διετέλεσε Υπουργός Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας το 2007 στην Κυβέρνηση Κων. Καραμανλή κι ο Δημήτρης Ιω. Στρατούλης (2012, 2015) που διετέλεσε Υπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων το 2015 στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Αστακός διαθέτει υπέροχες παραλίες τόσο μέσα στην πόλη όσο κι έξω απ’ αυτή στο δρόμο για Μύτικα και προσφέρεται για οικογενειακό τουρισμό. Να σημειωθεί ότι από τον Αστακό εκτελούνται όλο το χρόνο καθημερινά δρομολόγια με φέρι-μποτ για Ιθάκη και Κεφαλλονιά.
Το 1998 με την εφαρμογή του Νόμου «Καποδίστριας» ιδρύθηκε πάλι, μετά από 86 χρόνια, ο δήμος Αστακού με έδρα την κωμόπολη του Αστακού και περιλάμβανε τις 12 πρώην κοινότητες: Αστακός, Καραϊσκάκη, Βασιλόπουλο, Βλυζιανά, Μαχαιράς, Μπαμπίνη, Σκουρτού, Πρόδρομος, Χρυσοβίτσα, Αγράμπελα, Στρογγυλοβούνι και Παλαιομάνινα.
Το έτος 2010 με το Ν. 385/4/7-6-2010 (Πρόγραμμα Καλλικράτης) στην περιοχή του Ξηρομέρου οι υπάρχοντες δήμοι μετασχηματίζονται σε δύο: του Δήμου Ξηρομέρου και του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας. Ο Δήμος Ξηρομέρου περιέλαβε τους δήμους Αστακού, Φυτειών και Αλυζίας με έδρα τον Αστακό.
Από το 1853 μέχρι σήμερα η δημογραφική εξέλιξη της πόλης έχει ως εξής:
|
ΕΤΟΣ |
ΑΣΤΑΚΟΣ |
ΒΑΛΤΙ |
ΕΤΟΣ |
ΑΣΤΑΚΟΣ |
ΒΑΛΤΙ |
|
1853 |
705 κατ. |
|
1940 |
2.692 κατ. |
147 κατ. |
|
1861 |
902 » |
|
1951 |
3.116 » |
526 » |
|
1870 |
1.035 » |
|
1961 |
3.465 » |
263 » |
|
1879 |
1.565 » |
|
1971 |
3.001 » |
168 » |
|
1889 |
1.544 » |
|
1981 |
2.624 » |
100 » |
|
1896 |
1.337 » |
|
1991 |
2.459 » |
83 » |
|
1907 |
3.040 » |
|
2001 |
2.568 » |
25 » |
|
1920 |
2.410 » |
|
2011 |
2.696 » |
36 » |
|
1928 |
1.552 » |
|
|
|
|
Η κωμόπολη υπάγεται στο Ειρηνοδικείο Μεσολογγίου, το Πρωτοδικείο Μεσολογγίου, στο Εφετείο Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (Αγρίνιο), στην Εφορία και το Δημόσιο Ταμείο Αγρινίου, στην Μητρόπολη Αιτωλίας και Ακαρνανίας.
Είναι έδρα Αστυνομικού τμήματος, Ταχυδρομικού Γραφείου, Κέντρου Υγείας, Λιμενικού ταμείου ενώ διαθέτει Γυμνάσιο, Λύκειο, Δημοτικό σχολείο, Νηπιαγωγείο, Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών κ.λπ.
Πρόεδροι της Κοινότητας από την μεταπολίτευση μέχρι σήμερα διετέλεσαν οι εξής: Σταμούλης Μακρής, Βασίλειος Στράτος, Σπύρος Λυμπεράτος, Παναγιώτης Στάικος, Λάμπρος Πιτσούλιας, Πυθαγόρας Σαμαράς, Παναγιώτης Στάικος, Αλέξανδρος Λιβάνης, Νικόλαος Καλισώρας και Αρετή Γριτσίπη.
Απόσπασμα απο το βιβλίο του Αλέξανδρου Σάββα
«Πόλεις και χωριά του Δήμου Ξηρομέρου»
Αστακός
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου