Αλέξανδρος Σάββας : Ομιλία στην παρουσίαση βιβλίου του Μενέλαου Καραμεσίνη

 




Την παρουσίαση του βιβλίου διοργάνωσε στις 17/8/2008 το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ξηρομέρου στο προαύλιο του Καραμούζειου Γυμνασίου Αστακού. 

Την εκδήλωση συντόνισε ο Αντιδήμαρχος και πρόεδρος του Π.Π. Κέντρου Δημ. Βλαχάκης. Χαιρετισμό απηύθυνε ο Δήμαρχος Αστακού Παναγιώτης Στάικος και μίλησαν: ο Νίκος Μακρής, διδάκτωρ Φιλοσοφίας και ο Αλέξανδρος Σάββας, Εφέτης Αθηνών. (βλ. Περιοδικό «η Βελανιδιά», τ. 21, σελ. 63 και εφημ. «ΧΡΥΣΟΒΙΤΣΑΝΙΚΑ ΝΕΑ», φύλλο 154, σελ. 4)

O Μενέλαος Φ. Καραμεσίνης είναι εκπαιδευτικός κι ασχολήθηκε κυρίως με τη λαογραφία και την Ιστορία. Εκτός από το σημερινό βιβλίο έχει εκδώσει κι άλλα δύο. Το πρώτο με τον τίτλο «Ο Παύλος Μελάς στη δημοτική και την έντεχνη ποίηση» (1972) και το δεύτερο με τον τίτλο «Αντίλαλοι από τα περασμένα του Αστακού και της περιοχής του» (1969), που είναι συνεργασία με τον, επίσης, καθηγητή του Γυμνασίου Αστακού Απόστ. Σπυρόπουλο. Έχει επίσης, γράψει αρκετές μελέτες, που είναι διάσπαρτες σε περιοδικά και εφημερίδες ή είναι αδημοσίευτες όπως το βιβλίο του.

«Αιτωλοακαρνάνες Μακεδονομάχοι», οι οποίες περιμένουν τον εκδότη τους.

Η ενασχόλησή του με την λαογραφία της περιοχής μας οφείλεται σε δύο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι η μεγάλη του αγάπη για τον τόπο, όπου υπηρέτησε για πολλά χρόνια, ως καθηγητής, με τον οποίο δέθηκε στενά καθώς και με τους ανθρώπους του. Ο δεύτερος λόγος είναι επειδή η Λαογραφία στην Ελλάδα δέθηκε στενά από το ξεκίνημά της με την λογοτεχνία, με την ηθογραφία, τον αγώνα για την δημοτική γλώσσα αλλά κυρίως με την προσπάθεια που ανέλαβαν οι λογοτέχνες μας ν’ ανακρούσουν μέσα απ’ τη μελέτη των λαϊκών δημιουργημάτων τις θεωρίες του Γερμανού ιστορικού Φουλμεράγιερ για την καταγωγή των Νεοελλήνων. Ο μεγάλος Παλαμάς γράφει ότι: «μέσα απ’ τη Λαογραφία ποιητές και πεζογράφοι στενότερη πλέκουν τη γνωριμία τους με το λαό και καθαρότερη συνείδηση παίρνουν της ψυχής του, βοηθημένοι από το γνώρισμα και τη μελέτη των μνημείων του».

Το σημερινό βιβλίο του συγγραφέα και καθηγητή μου Μενέλαου Φ. Καραμεσίνη, το οποίο έχω την τιμή και τη χαρά να σας παρουσιάσω, φέρει τον τίτλο «Λαογραφικά Ξηρομέρου Ακαρνανίας». Το 1972, ως ανέκδοτη Λαογραφική συλλογή με τον τίτλο «Λαογραφικά του Ξηρομέρου» βραβεύτηκε, παίρνοντας τον Β' έπαινο του Λαογραφικού Κέντρου της Ακαδημίας Αθηνών. Το βιβλίο αυτό αποτελεί καρπό πολύχρονης ενασχόλησης (35 περίπου ετών), συνεχών συμπληρώσεων και βελτιώσεων που τον κατεπόνησαν σωματικά και διανοητικά αλλά του χάρισαν την μεγάλη σημερινή πνευματική χαρά.

Ας επισκεφθούμε ακροθιγώς το δεύτερο λογοτεχνικό βιβλίο του συγγραφέα.

Το βιβλίο έχει εγκάρδιο πρόλογο του Δημάρχου Αστακού Κου Παναγιώτη Στάικου και του Αντιδημάρχου και Προέδρου του Πνευματικού Πολιτιστικού Κέντρου του Δήμου Αστακού κου Δημητρίου I. Βλαχάκη, του φορέα δηλαδή που χρηματοδότησε την έκδοσή του. Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε έξι μέρη και περιλαμβάνει πολυποίκιλο λαογραφικό υλικό. Το πρώτο μέρος συντίθεται από επιμέρους κεφάλαια με υλικό παρμένο από τις ενασχολήσεις των κατοίκων του Ξηρομέρου

στους τομείς της κτηνοτροφίας, της γεωργίας, της ελαιοκομίας, της αμπελουργίας, της αλιείας και το μάζεμα του βελανιδιού.


Χαιρετισμός από το Δήμαρχο Αστακού κ. Παναγιώτη Στάικο


Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει υλικό από τον κύκλο της οικογενειακής ζωής και ειδικότερα γύρω από τον γάμο, την εγκυμοσύνη, τη γέννηση, τη βάφτιση, ενώ ιδιαίτερα πραγματεύεται το γάμο στα Καραγκουνοχώρια της περιοχής του Ξηρομέρου, που εντυπωσιάζει, αφού είναι κάτι το ξεχωριστό και έχει το δικό του χρώμα. Επίσης παραθέτει πλήθος από πονεμένα μοιρολόγια από απλοϊκές και αγράμματες μοιρολογίστρες βγαλμένα από τα κατάβαθα της καρδιάς τους, που μας άφησαν σαν ακριβή κληρονομιά αυτά τα πολύτιμα πετράδια του λαϊκού μας πολιτισμού.

Στο τρίτο μέρος αναφέρονται στον εθιμογραφικό κύκλο αγροτικό και εορτολογικό – οι ημέρες της εβδομάδας και οι εποχές της χρονιάς.

Το τέταρτο μέρος είναι αφιερωμένο στον πνευματικό βίο και συντίθεται από δύο επιμέρους κεφάλαια. Το πρώτο περιλαμβάνει έθιμα θρησκευτικά για όλες τις γιορτές, ενώ το δεύτερο δημοτικά τραγούδια. Στην ταξινόμηση ο συγγραφέας έχει ακολουθήσει το καθιερωμένο θεματικό σύστημα με τις αναγκαίες προσαρμογές: παραλογές, κλέφτικα, της αγάπης, του γάμου, της ξενιτιάς, μοιρολόγια, περιγελαστικά, νανουρίσματα, για ληστές και καραγκούνικα τραγούδια. Τη συλλογή πλαισιώνουν σχόλια και πίνακας πηγών, όπως γίνεται σ’ ολόκληρο το βιβλίο, ενώ τα καραγκούνικα τραγούδια παρατίθενται και στην καραγκούνικη διάλεκτο.

Το πέμπτο μέρος του βιβλίου, που είναι και το εκτενέστερο όλων, αναφέρεται στις παραδόσεις της περιοχής. Σ’ αυτό ο συγγραφέας έχει συγκεντρώσει πολύτιμο λαογραφικό υλικό. Ξεκινά από τις ιστορικές παραδόσεις, συνεχίζει με τις θρησκευτικές και αυτές που αφορούν εκκλησίες και ξωκλήσια της περιοχής. Ακολουθούν παραδόσεις για τις νεράιδες, τις μοίρες, τους καλικάντζαρους, για τα μαρμαρώματα και τις Ξηρομερίτικες τοπωνυμίες με πλούσια αναφορά για τις αρρώστιες και τη λαϊκή θεραπευτική. Όλες οι παραδόσεις έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: είναι βαθιά ριζωμένες στη λαϊκή ψυχή και τις πιστεύουν οι ντόπιοι, σαν αληθινές.

Στο έκτο και τελευταίο μέρος του βιβλίου, που ακολουθεί, δημοσιεύονται 300 περίπου παροιμίες με αλφαβητική σειρά από το γράμμα της πρώτης λέξης κάθε παροιμίας. Όλες οι παροιμίες αποδίδονται όπως στην τοπική προφορά αλλά και στην νεοελληνική με την επισήμανση του νοήματος εκάστης. Η όλη εργασία μας δίνει συγκροτημένα μια μεγάλη συλλογή παροιμιών της περιοχής.

Ο Μενέλαος Καραμεσίνης, είναι ένας ακούραστος ερευνητής και μας χάρισε ένα πλούσιο λαογραφικό έργο, το οποίο αναδεικνύει την ευρύτερη περιοχή του Ξηρομέρου «την καλότυχη επαρχία με την άγρια φύση», όπως την χαρακτήρισε ο μεγάλος Ξηρομερίτης λαογράφος Γεράσιμος Παπατρέχας. Το έργο έχει τις ρίζες του κι οφείλεται, όπως προανέφερα στην βαθύτατη αγάπη του συγγραφέα για την περιοχή, στην οποία υπηρέτησε ως καθηγητής από το 1965 ως το 1973 και με την οποία δεν έχασε ποτέ την επαφή του, αφού και μετά συνεχίζει να την επισκέπτεται ανελλιπώς και να περνάει εδώ όλες τις διακοπές του. Με την εργασία του αυτή στέρησε, σίγουρα, από τον εαυτό του πολλές από τις χαρές της ζωής. Όμως κατάφερε, εργαζόμενος ακατάπαυστα και συστηματικά με πολύ ζήλο να μαζέψει κομμάτι-κομμάτι από αυθεντικές πηγές τ’ απομεινάρια του λαϊκού πολιτισμού να τα συνθέσει και να τα παραδώσει στη γενιά μας και στις γενιές που θα έρθουν. Η προσφορά του Μενέλαου Καραμεσίνη στο Ξηρόμερο, είναι μοναδική και αξιοσημείωτη όχι μόνο γιατί λειτούργησε ως «κιβωτός» για την διάσωση της ταυτότητάς του αλλά κυρίως γιατί μας δείχνει το μερίδιο που πρέπει να έχει στις καρδιές των ντόπιων η αγάπη για την γενέτειρα.

Τέλος η εργασία του ως δημιουργού και η όλη συμπεριφορά του πρέπει ν' αποτελεί φωτεινό παράδειγμα και για μας τους υπόλοιπους, πως δηλαδή πρέπει να εργαζόμαστε για την περιοχή μας ώστε να μπορέσουμε να τη σηκώσουμε λίγο ψηλότερα όχι μόνο στο χώρο του πολιτισμού αλλά και στον στίβο της ανάπτυξης βρισκόμενοι πάντα σε επαφή με το μέλλον και έχοντας υψηλά οράματα γι’ αυτήν.



Σχόλια